Respect

Vrijdag 16 Januari 2004 om 10:38

Gistermorgen schrapte ik op het laatste moment een zin uit m'n stukkie. Het ging over respect, of beter: over het verschil tussen de manieren waarop de westerse en de mediterrane cultuur tegen respect aankijken. De zin was deze: "Respect is in onze cultuur geen geboorterecht, noch iets dat je afdwingt. Je krijgt het, als beloning voor je bijdrage aan iemands leven of de maatschappij in het algemeen, je verdient het met bewezen persoonlijke meerwaarde." Ik streepte het door omdat het maar een halve waarheid was, en je nooit teveel moet zeggen: teveel bomen ontnemen het zicht op het bos. Een paar uur later had ik er spijt van, toen omroep.nl meldde dat de politie een dertigtal Murat-supporters uit elkaar had gehaald. Want dit incident legde juist het verschil bloot in de omgang met dit aspect, respect.

Murat had geen keus, zo betoogde een van zijn vrienden. Murat was altijd de pineut. Murat was de held van de klas, de leider. En Hans van Wieren zat 'm op zijn huid, sprak hem op de kleinste missers aan. Hij stond iedere keer voor schut. En hij zou geschorst worden... Oke, hij schoot hem dood, maar wat moest hij anders?

In de Islam is respect een basisrecht. Volgens de Koran heeft iedere moslim een aantal grondrechten: recht op leven, voedsel, vrijheid, arbeid, kennis, privacy, gerechtigheid, het recht van bescherming tegen roddel, laster en ridiculisering; het recht om te genieten van het goede dat Allah geeft; het recht om het eigen land te verlaten als daar onderdrukking heerst; het recht op ‘een goed leven’ - en respect. Respect is daarmee een zaak van eer geworden: een onvervreemdbaar, van Allah gegeven recht waaraan niet valt te tornen. Iedereen heeft recht op respect, en als je dat respect niet krijgt schendt men je eer en heb je het recht je te wreken. Is iedereen dan gelijkwaardig? Nee, moslimmannen hebben volgens de Shari'a een hogere status dan dhimmi's (monotheïsten-maar-niet-moslims: Joden, Christenen) of vrouwen. Een niet-moslim is een moslim dus extra veel respect verschuldigd.

In de Joods-Christelijke traditie ben je primair eer verschuldigd aan God. Dat is dezelfde soort respect als het Islamitische grondrecht: niet aan te tornen, universeel en boven alles verheven. Vervolgens ben je conform Gods geboden eerbied verschuldigd aan je ouders en de andere mensen die door Hem boven je gesteld zijn (zoals de overheid). Dat is een verschil met de Islamitische traditie: ouders, ouderen, overheid, leraren, ze hebben in onze cultuur een hogere positie. Ze hebben gezag over je, je bent ze respect verschuldigd. Maar - en dat is het tweede verschil - daarbij gaat het niet over eer en wraak, maar over eerbied. En eerbied is gekoppeld aan eerbiedwaardigheid. Eerbied verdien je, maar kun je ook verspelen. Eert uw vader en uw moeder, maar als ze zich niet eerbiedwaardig gedragen mag je tegen ze in gaan. Eert de overheid, maar als de overheid zich tegen Gods geboden keert is burgerlijke ongehoorzaamheid toegestaan: in '40-'45 dreef het verzet op socialisten en gereformeerden.

Sinds de Verlichting zijn we de rechtstreekse link met onze roots kwijtgeraakt. De Joods-Christelijke traditie doordesemt echter ons denken, onze Westerse cultuur, onze maatschappij. Onze notie van respect en eer is rechtstreeks terug te voeren op deze bron, en het verschil in beleving tussen Murat's supporters en de Nederlandse bevolking is ten diepste een conflict tussen de Christelijke en Islamitische kijk op respect. De afgelopen twee eeuwen hebben humanisten en liberalen hard gevochten om Europa vrij te maken van deze roots, en de Rede naar voren te schuiven als alternatieve basis voor onze cultuur (in november schreef ik daar al eens over). We zitten nu in een tijdsgewricht waarin we, losgeweekt van onze Christelijke ankers, ronddobberen op open zee. De haven van de goede Rede is nog niet in zicht, de golf van de Islam dreigt ons te overspoelen en de klippen van onze eigen normloosheid omringen ons. Hands on the wheel!

Update 16:00 Netwerk item over dit onderwerp

Tweet