The Passion of the Christ - Review

Donderdag 01 April 2004 om 00:47

Het is een film, en dat hoefde ik mezelf niet voor te houden. Gedurende de hele film had ik geen moment het idee dat het te dichtbij kwam, dat het te echt was. Daarvoor zorgden niet alleen de meer of minder subtiele afwijkingen van de bijbelteksten, maar vreemd genoeg ook de subliem uitgewerkte beeldtaal en de filmisch-retorische verhaallijn.

Gibson is een meesterverteller, die nu echter vooral bijzonder gedreven lijkt om een boodschap over te brengen. En daartoe haalt hij de beproefde, haast clichematige beeldtaal van de flashback uit de kast. Een strategie waarmee hij er wellicht onbedoeld voor zorgt dat je je steeds bewust bent van het feit dat je naar een film kijkt - maar waarmee hij desondanks het evangelie bijzonder krachtig vertelt.

Gibson's passievertelling begint in de tuin van Gethsemane. Jezus' strijd, de verleiding door de satan, de gevangenneming - het is allemaal mooi in beeld gebracht. Fraaie fotografie.

Dan begint het geweld. Eerst nog redelijk afgepast, maar nog voor Jezus voor de hogepriesters is geleid is zijn gezicht al kapot geslagen. De farce van de 'rechtspraak', Jezus die als een hete aardappel wordt doorgegeven door Pilatus aan Herodes, zijn veroordeling door Pilatus als geste aan de meute - het neigt naar het groteske. De hogepriesters zijn bloeddorstig, Herodes vilein (Gibson heeft teveel naar Jesus Christ Superstar gekeken), Barabbas ("zoon van de vader") haast bespottelijk in zijn slechtheid. Pilatus komt er genadig vanaf: in plaats van de berekende wreedaard die de geschiedenis neerzet tekent Gibson een door politieke en filosofische dilemma's getormenteerde man, heen en weer geslingerd tussen gevoelens van mededogen jegens Jezus en angst voor oproer.

Dan barst het lijfelijke geweld tegen Jezus pas goed los. De afranseling met rieten, gevolgd door de geseling met de karwats, waarvan de weerhaken stukken huid en weefsel van Jezus' lichaam rukken, het rondspattende bloed - Gibson deinst er niet voor terug het allemaal zeer plastisch in beeld te brengen. Het staat in ruw contrast met de gecultiveerde, liturgische verkondiging van de lijdensweg zoals ik die op zovele Goede Vrijdagen heb beluisterd in de kerk, en zelf vele malen heb bezongen in Johannes- en Matthäuspassies.

Toch is het niet het geweld dat de film zo indrukwekkend maakt. Dat zijn juist de flashbacks: op het hoogtepunt van de wreedheid, als je jezelf voelt vollopen met woede en haat jegens de wrede soldaten, het onrecht dat Jezus wordt aangedaan, als je langzamerhand een afkeer krijgt van deze hele verrotte klotewereld - dan schakelt Gibson terug naar Jezus, die de voeten van zijn discipelen wast en hen voorhoudt dat ze elkaar moeten dienen.

Dit recept wordt consequent toegepast: als Jezus tijdens de kruisgang neervalt en Maria hem probeert te bereiken wordt de scene doorsneden met beelden van Maria die naar haar gevallen kindje toe rent, als Jezus de dichtgeslagen ogen opslaat en de Olijfberg ziet worden we teruggevoerd naar de zaligsprekingen, als de spijker door Gibson (letterlijk!) in zijn linkerhand wordt gedreven zien we het geweld afgewisseld met Jezus die bij de instelling van het avondmaal het brood breekt en de wijn uitgiet. Het contrast tussen het extreme geweld in de doorgaande lijn en de totale Liefde en harmonie van Jezus in de flashbacks werkt bijzonder sterk. Gibson is hierin volledig bijbels: Jezus' boodschap wordt helder verteld, het zelfverkozen lijden, Jezus die zijn lichaam geeft om onze overtredingen, het komt allemaal zeer duidelijk over. Het wordt er letterlijk ingehamerd.

Wat dat doet met het publiek? Dat zit stil, sommigen met een brok in de keel, sommigen huilend, sommigen met een strak gezicht. Na afloop blijft menigeen zitten om met elkaar verder te praten. Niemand is onaangeroerd.

Buiten de zaal worden we opgewacht door vertegenwoordigers van de kerken in Utrecht, die een flyer uitdelen met adressen van kerken waar je terecht kunt als je Jezus in het echt wilt ontmoeten. Een goede actie. In sommige plaatsen kun je direct na afloop praten met nazorg-teams, maar gisteravond zou ik dat als opdringerig hebben ervaren. Daarvoor heeft de film teveel impact: je bent overdonderd. Laat dat eerst maar eens zakken, om na een paar dagen rustig contact op te nemen als je meer wilt weten.

Vanavond meer: deze dag zit verder vol met een cursus. Benieuwd of ik m'n kop erbij kan houden. Gotta go...

- Review

- Kanttekeningen

- Ondertitels

- Timon Ramaker

- The Life

- Passion weblog