Bosuilen en vinkjes

Maandag 25 April 2022 om 11:24

Eerder deze week postte ik op Facebook wat foto's van bosuilen en wilde kievitsbloemen. Mijn Facebook tijdslijn bestond vanmorgen vooral uit posts van andere mensen met foto's van uilen en kievitsbloemen - alsof de wereld opeens draait om uilen en kievitsbloemen. Wat helaas, helaas, niet het geval is.

Het blijft toch een dingetje, die echokamer van de Meta-bedrijven. Algoritmes die als een selectieve loupe werken, zaken grotesk uit hun verband trekken en potsierlijk uitvergroten - als een lachspiegel op de kermis, maar dan nét subtiel genoeg om je niet in lachen te laten uitbarsten, en in plaats daarvan overtuigend de suggestie wekken dat je naar de realiteit kijkt. Dat iedereen ziet wat jij ziet. Dat jouw perceptie de waarheid is.

Niet dat we daar Facebook of Instagram voor nodig hebben; we hebben als mens sowieso al de neiging om ons eigen perspectief als maatgevend te beschouwen. De Meta-bedrijven maken gewoon handig gebruik van dat mechanisme, en de menselijke behoefte aan bevestiging, omdat ze daarmee de 'time on site' (en dus hun omzet) vergroten. Het past binnen de doelstellingen van het bedrijf, het mag van de wet - en voor ethiek hebben we geen tijd.

Vanmorgen luisterde ik naar 'de ongelooflijke podcast', waarin Joris Luyendijk werd bevraagd over zijn beruchte 'zeven vinkjes'. Aanrader. Sterk platgeslagen komt het idee hier op neer: in Nederland heeft een klein clubje mensen onevenredig veel macht, die ze niet is komen aanwaaien maar waar ze ook niet zoveel voor hebben moeten overwinnen. Ze hadden de juiste vinkjes (minstens één hoogopgeleide of welgestelde ouder, minstens één in Nederland geboren ouder, man, hetero, wit, gymnasium of vwo, universiteit) en hoefden daardoor niet te dealen met vooroordelen, stigma's en discriminatie. En omdat ze dat nooit ervaren hebben, hebben ze geen idee hoeveel impact dat heeft op mensen die er wél last van hebben. En geven ze dus ook geen prioriteit aan het veranderen van die zaken, waarmee ze het probleem in stand houden.

Ik moest aan Joris' boek denken toen John de Mol, geconfronteerd met het misbruik bij The Voice, zei: 'Daar hebben we loketten voor!'. Dat is volgens mij geen kwestie van onwil, of afschuifgedrag, maar het wereldbeeld van een machtige man die zijn weg weet te vinden, een man die aan een richtingaanwijzer naar het loket genoeg heeft om zijn zaakjes te regelen. Een man die niet begrijpt waarom dat anders is voor iemand in een kwetsbare positie, omdat hij nooit zelf in die positie heeft gezeten.

En daar moest ik dan weer aan denken toen me eerder deze week gevraagd werd 'waar ik de Buurtwerkkamer Hart voor Leidsche Rijn zag staan over 10 jaar'. Want een van de belangrijkste activiteiten van de BWK anno nu is de 'formulierenbrigade', de mensen die (net als ik, ooit) uit ervaring weten hoe het is om niet naar huis te durven rijden omdat je bang bent voor de rekeningen en aanmaningen die je op de mat aantreft, en die je helpen om de ongeopende post uit te zoeken, je verhaal opdiepen, je niet alleen de weg wijzen naar het juiste loket maar met je meegaan en weer op het goede spoor zetten. Onbetaalbare hulp, niet te vangen in Excel spreadsheets en prestatiecontracten.

Natuurlijk hoop ik van harte dat dat over 10 jaar niet meer nodig is. Dat het Rijk, de gemeente en instanties de menselijke maat teruggevonden hebben, en compassie prevaleert boven efficiëntie. Dat de rigide systemen die mensen nu steeds verder de ellende in duwen worden ontmanteld, zodat we problemen voorkomen in plaats van verergeren. Ik hoop dat over 10 jaar de belangrijkste functie van de Buurtwerkkamer 'een gezellige ontmoetingsplek in de wijk' wordt. En ik dénk de eerste aanzet daarvoor al te zien in de loyale steun van de gemeente en andere sociale partners en financiers.

In de tussentijd hebben we nog wel wat te doen, in het leren omzien naar elkaar en elkaars perspectief begrijpen. Ik denk dat ik nog maar een paar foto's van bosuilen en kievitsbloemen op Facebook ga posten, zodat die ook wat vaker in jullie timeline opduiken.